Czym są lęki nocne?

Lęki nocne są rodzajem zaburzeń snu. Dziecko, które cierpi na lęki nocne może w nocy nagle usiąść w łóżku, płakać, krzyczeć, jęczeć, ma otwarte oczy, ale nie jest w pełni świadome tego, co się dzieje. Dziecko jest, jak gdyby w pułapce między czuwaniem a snem. Nie jest świadome obecności rodzica i nie jest w stanie adekwatnie zareagować na jego słowa i czyny.

Atak zazwyczaj trwa od kilku do kilkudziesięciu minut, a po jego ustąpieniu dziecko może natychmiast zasnąć i nie pamiętać tego, co się działo w nocy.

Lęki nocne najczęściej występują u dzieci w wieku od pół roku do 12 lat. Badanie wśród prawie 2000 dzieci wykazało, że około 40% z nich w wieku od 2,5 do 6 lat doświadczyło lęków nocnych.

Czym różnią się lęki nocne od koszmarów sennych?

Jeśli dziecko miało napad lęku nocnego, to rano nie będzie tego pamiętało. Natomiast koszmar senny wybudza dziecko. Możliwe, że dziecko będzie pamiętało, co mu się śniło, ale uspokoi się w obecności rodzica.

Lęki nocne występują w pierwszej z trzech części nocy, podczas głębokiego snu (non-REM), zaś koszmary senne występują podczas fazy marzeń sennych, czyli fazy REM. Ma to miejsce zazwyczaj w drugiej połowie nocy.

Według eksperta od zaburzeń snu, Jodi A. Mindell, autorki książki Sleeping Through the Night, najłatwiejszym sposobem na odróżnienie lęku nocnego od koszmaru sennego jest stwierdzenie, kto czuje się gorzej następnego dnia rano. „Jeśli bardziej zaniepokojone jest dziecko, to miało ono koszmar senny. Jeśli bardziej rodzic, to prawdopodobne dziecko miało lęk nocny”, twierdzi Mindell.

Innymi słowy, niepokój po lęku nocnym trwa znacznie dłużej u rodziców, którzy go obserwowali, niż u dziecka, które go przeżywało.

Jak postępować w sytuacji, kiedy dziecko ma lęki nocne?

Nie trzeba wybudzać dziecka i lepiej być przygotowanym na to, że próby wyciszenia nie będą skuteczne. Naprawdę nie jest możliwe wyciszenie dziecka, które ma napad lęku nocnego. Przy próbie powstrzymania ataku zachowanie dziecka może być bardziej agresywne.

Bardzo ciężko jest obserwować napad lęku nocnego u dziecka, ale dopóki dziecku nic nie grozi, nie trzeba podejmować próby fizycznego kontaktu. Mówić spokojnie, uważać, by dziecko nie zrobiło sobie krzywdy i czekać aż napad minie.

Wieczorem warto się zabezpieczyć na wypadek, gdyby dziecko lunatykowało podczas ataku lęku nocnego. Posprzątać zabawki i inne przedmioty z podłogi, upewnić się że okna i drzwi wejściowe są zamknięte.

Jakie są przyczyny lęków nocnych i jak można zapobiec ich pojawieniu się?

Nie ma skutecznego sposobu na zapobieganie lękom nocnym, ponieważ nie są do końca znane przyczyny tego zjawiska. Wiadome jest tylko to, że lęki nocne nie są objawem żadnych fizjologicznych nieprawidłowości.

Istnieją czynniki, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia lęków nocnych, np. jeśli dziecko ma gorączkę albo jest niewyspane. Stosowanie niektórych leków albo kofeiny też może przyczyniać się do występowania lęków nocnych. Prawdopodobieństwo wystąpienia lęków nocnych u dziecka jest większe, jeśli ktoś z rodziny również na nie cierpiał, albo miał inne zaburzenia snu, np. lunatykował.

W niektórych przypadkach lęki nocne mogą być spowodowane bezdechem sennym - poważnym zaburzeniem oddechu podczas snu. Również ze względu na pewne uwarunkowania, czy choroby, dziecko nie jest w stanie odpoczywać w nocy. Są to np. zespół niespokojnych nóg albo choroba refluksowa przełyku. Warto się skonsultować z lekarzem, jeśli podejrzewacie, że któraś z tych chorób może być przyczyną lęków nocnych.

Ponadto warto jest też ograniczyć czas spędzany przed telewizorem i innymi urządzeniami elektronicznymi, zwłaszcza wieczorem. Lepiej zmniejszyć codzienny stres, spędzać wieczory spokojnie, zapewnić wyciszający rytuał przedsenny i upewnić się, że dziecko śpi wystarczająco dużo oraz wtedy, kiedy tego potrzebuje.

Co to jest zaplanowane budzenie?

Jeśli zauważyliście, że lęki nocne występują o tej samej godzinie w nocy, to możecie spróbować zastosować tzw. zaplanowane budzenie. Oznacza to, że trzeba leciutko wybudzić dziecko 15-20 minut przed godziną, o której zazwyczaj występuje lęk nocny. Wystarczy dotknąć dziecka aż zacznie się nieco wiercić albo zmieni się oddech. Możliwe, że takie wybudzenie zmieni fazę snu dziecka i zapobiegnie pojawieniu się lęku nocnego. Jeśli będziemy postępować tak regularnie, dziecko zacznie się samo wybudzać o tej porze i prawdopodobnie lęki nocne znikną. Aczkolwiek trzeba mieć na uwadze, że metoda ta nie została do końca sprawdzona.

Źródła:

1. AAFP. Nightmares and night terrors in children. American Academy of Family Physicians. http://familydoctor.org/online/famdocen/home/children/parents/common/com...
2. AAP. A lullaby for good health. American Academy of Pediatrics. http://www.healthychildren.org/English/ages-stages/toddler/Pages/A-Lulla...
3. AAP. Nightmares and night terrors. American Academy of Pediatrics. http://www.healthychildren.org/English/ages-stages/preschool/Pages/Night...
4. Bhargava S. Diagnosis and management of common sleep problems in children. Pediatrics in Review 32(3):91-9. http://pedsinreview.aappublications.org/content/32/3/91.extract
5. Nemours Foundation. Night terrors. http://kidshealth.org/parent/growth/sleep/terrors.html#